Nul uitstoot in de last mile: transportkwesties en vastgoedvragen

Het logistieke landschap is de afgelopen jaren veranderd. Tijdens de coronapandemie rezen online bestellingen van consumenten door het dak en vulden de straten zich met bezorgers om pakketten te leveren en retouren op te halen. Vanuit het oogpunt van duurzaamheid een zorgelijke ontwikkeling. Gemeentes streven naar nul emissie in de last mile vanaf 2025, maar is dat ook haalbaar? Eén ding weet ik zeker: om uitstoot terug te dringen, moet de laatste schakel van bezorging elektrisch. Daarmee krijgt ook het logistieke vastgoed er een taak bij en daar is een flinke transformatie voor nodig – de vraag is alleen of de markt er klaar voor is.

Vandaag besteld, morgen in huis
Lockdowns hebben afgelopen twee jaar gezorgd voor een exponentiële groei in online bestellingen. Bijna 20 procent van onze aankopen deden we online. Wereldwijd loopt Nederland zelfs voorop: we doen de meeste online bestellingen. In de nadagen van corona is ons aandeel weliswaar licht afgenomen, maar helemaal terugzakken doet het niet. Ik verwacht dat we het historisch hoge bestelniveau van 2021 in 2025 overstijgen. Sterker nog, in 2030 doen we meer dan 30,4 procent van al onze winkelbestedingen online. En dat gaat ook gemakkelijk. Of het nu het gaat om laptops, schoenen of boodschappen: met één druk op de knop staat het zo snel mogelijk voor de deur. De logistiek die daarachter schuilgaat, zit strak in elkaar en de druk op stadsdistributie ligt hoog.

Schone kilometers
De straten staan vol met busjes die laden en lossen, dat is vervelend én vervuilend. Daarom streven gemeentes naar nul uitstoot in de last mile: de laatste kilometers vanaf het depot naar de voordeur moeten dus elektrisch. Dat vraagt om grote veranderingen, waarbij de uitvoering van het beleid vaak volledig bij de transportsector wordt neergelegd. Het begint bij een goed doordachte logistieke en elektrische planning: wanneer laad je op? Maar bovenal: wáár laad je op? Bestaande bedrijfsterreinen zijn nu nog niet ingericht om grote hoeveelheid busjes van stroom te voorzien.

Uitdaging na uitdaging
De schaarste aan logistiek vastgoed in Nederland is aanzienlijk. Met een leegstand van rond de twee procent schieten huurprijzen de lucht in – in Amsterdam zijn ze in het afgelopen jaar zelfs met 25 procent gestegen. Nieuwe distributiecentra aanleggen kent ook z’n uitdagingen: bouwkosten voor nieuwe locaties zijn aanzienlijk en de rentestijging heeft invloed op de financierbaarheid van investeringen. Ook zien we dat lokale bestemmingsplannen te vaak gericht zijn op het enkel toewijzen van bedrijven en ontbreekt juist het combineren van functies zoals wonen, werken en retail. Kortom: terwijl de Nederlandse e-commerce de komende jaren verder groeit, kunnen transporteurs geen extra vestigingen openen voor op- en overslag van goederen.

Terug naar de tekentafel
Intussen krijgen distributiecentra er een taak bij: een elektrisch wagenpark laten rijden. Maar specifieke vastgoedbehoeftes in de last mile verschillen per transporteur. Zo moet de één z’n hele vloot in een keer opladen en is dat voor anderen niet nodig. En servicemonteurs zitten graag dicht bij de stad, maar hebben geen dockingstations nodig – grote leveranciers wel. Een nachtmerrie voor iedere leverancier is een niet-opgeladen vrachtwagen. Dan staat de zaak stil en dat kost geld. Samen met vervoerders en logistieke dienstverleners denk ik na over hoe de logistieke operatie moet worden ingericht. Zo moeten wagens ook tussentijds kunnen opladen, bijvoorbeeld in de pauze. Dat soort toepassingen zijn op een vaste route relatief makkelijk te integreren.

Hoge pieken, minder stroom
In de ideale wereld steekt iedere vervoerder aan het einde van de dag de stekker in het stopcontact om de EV’s op te laden voor de volgende dag. Maar júist bij de stroomcapaciteit ligt de grootste uitdaging. Niet vanwege een tekort, in tegenstelling tot wat veel mensen denken. Maar wel omdat er te veel stroom op hetzelfde moment wordt gebruikt: er ontstaan pieken op het net. Er moet dus een evenredige verdeling komen. Daarvoor bestaan al initiatieven, zoals co-operatie tussen bedrijventerreinen. Door je stroomaansluiting te delen, kun je het netwerk namelijk veel efficiënter benutten. Stem ook je moment van stroomgebruik met elkaar af. Smeer het uit over de dag, of laat productieprocessen langer draaien op een lager niveau.

Sleutel tot een schone stad
Een fossielvrije last mile is een ingewikkelde puzzel met nog veel onbekende factoren. Het begin is er, maar er moet nog een hoop gebeuren om nul uitstoot te bereiken. Voor gemeentes, de logistieke- én de vastgoedsector geldt: sla de handen ineen – daar ligt de sleutel tot schone en efficiënte stadlogistiek.