Verdozing beperken kan ook mét de logistieke sector

Grootschalige opslaglocaties en distributiecentra drukken steeds meer hun stempel op het Nederlandse landschap. Die 'verdozing' gaat ten koste van de natuur en, volgens sommigen, ons prettige uitzicht. Een begrijpelijke klacht, die gevoed wordt door een onderliggend probleem: ruimtegebrek. Om verdere verdozing te voorkomen, wil minister Hugo de Jonge de bouw van distributiecentra aan banden leggen. Maar zo’n inperking zou flinke consequenties hebben. In deze blog leg ik uit waarom we hiermee voorbijgaan aan het enorme belang van logistiek vastgoed én alle mogelijkheden om distributiecentra efficiënter in te zetten.

Dozendilemma
De verdozingsdiscussie is niet nieuw, maar liep de afgelopen jaren flink op. Dat komt mede doordat de e-commercebranche – en daarmee de transportsector – in coronatijd een grote groei door doormaakte. Het gemak van online shopping werd nog populairder dan het al was. Om al die online bestellingen zo snel en betaalbaar mogelijk te bezorgen, hebben we onze distributiecentra hard nodig.

Daarnaast zijn de distributiecentra ook cruciaal in andere sectoren, bijvoorbeeld voor de bevoorrading van supermarkten. Met de grootste haven van Europa en een uitstekend ingericht logistiek netwerk hebben we al decennialang een sterke handelspositie. Bovendien speelt logistiek een belangrijke rol in de Nederlandse werkgelegenheid. Volgens het CBS is de sector goed is voor zo’n 400.000 banen: 4,5% van het totaal. Daarnaast levert de sector een grote bijdrage aan onze economie, met in 2020 een omzet van zo’n €74 miljard, wat ruim 9% van het Nederlandse BBP is. Je kunt je dan ook afvragen of al die ‘dozen’ niet onlosmakelijk met Nederland verbonden zijn.

Maar er is wel degelijk een keerzijde: niet iedereen zit op de aanblik van distributiecentra te wachten. Daarnaast gaan ze ten koste van de natuur. Daarom wordt gepleit voor een restrictief beleid. Maar het is belangrijk om realistisch te blijven over de consequenties daarvan: distributiecentra vervullen een belangrijke rol. Als we willen blijven bestellen, uitbreiden en innoveren, zijn nieuwe distributiecentra niets meer dan het antwoord van de markt op onze consumentenvraag. Kiest de overheid ervoor om logistiek vastgoed in te perken, dan heeft dat z’n weerslag op de complete economie. Zonder efficiënt sorteercentrum kunnen we niet verwachten dat onze online bestelling met dezelfde snelheid en betaalbaarheid op de deurmat valt.

Slim ruimtegebruik
Op dit moment beslaan distributiecentra 0,13% van ons landoppervlak. Vaak liggen ze pal naast de snelweg. Goed zichtbaar dus, wat een van de redenen is dat verdozing tot de verbeelding spreekt. Maar tegelijkertijd zijn locaties langs de snelweg praktisch en is de impact op het landschap relatief beperkt. Maar uiteindelijk draait de oplossing niet om 'hier wel, en hier niet'. Het onderliggende probleem: we hebben simpelweg te weinig ruimte in Nederland.

Hoewel er de laatste jaren veel distributiecentra zijn bijgebouwd, blijft de vraag hoog. In de hele logistieke sector is maar 1,9% leegstand, een fractie van het percentage leegstaande kantoorruimte. Tegen de groei die de sector doormaakt, kun je in de huidige situatie niet opbouwen. Daarom zijn andere oplossingsrichtingen nodig. Als uitbreiden niet kan, moeten we vooral kijken hoe we de schaarse logistieke ruimte zo efficiënt mogelijk inzetten.

Dat kan door verschillende functies op één locatie samen te brengen. Denk aan meerlaags gemixt bouwen: logistiek ondergronds, winkels op de begane grond en woningen bovenop. De overheid kan dit stimuleren door meer bouwvrijheid te geven, zoals al veel op andere plekken in de wereld gebeurt. Laat bij de bouw van nieuwe distributiecentra bijvoorbeeld makkelijker het bestemmingsplan wijzigen. Of wijs als overheid strategische plekken aan waar met meerdere bouwlagen gebouwd mag worden. Daarmee maken we slimmer gebruik van de ruimte die distributiecentra innemen en bieden we tegelijkertijd kansen aan de logistieke sector.

Duurzame toepassingen
Bij efficiënt met de ruimte omgaan horen ook innovatieve oplossingen. Bedenk maar eens hoeveel zonnepanelen er op al deze platte daken geplaatst kunnen worden. Volgens onderzoek van CBRE zouden we met zonnepanelen op daken van distributiecentra wel 2,7 TWh per jaar aan elektriciteit kunnen opwekken. Een enorme hoeveelheid, waarmee je 770.000 huishoudens van stroom kunt voorzien. Een nuttige investering dus, die zich ook vertaalt in een hogere vastgoedwaarde. Duurzaam logistiek vastgoed is voor investeerders aanzienlijk aantrekkelijker dan een niet duurzaam alternatief.

Logistiek landschap van morgen
Ondanks de discussie die distributiecentra opwekken, blijkt uit de vraag vanuit de samenleving dat we de ze meer dan ooit nodig hebben. De overheid kán ervoor kiezen om logistiek vastgoed in te perken om verdozing tegen te gaan. Maar dan moeten we ook de economische gevolgen daarvan inzien. Niet alleen voor de betaalbaarheid van onze goederen, maar ook voor de werkgelegenheid. Veel nuttiger zou het zijn om een langetermijnvisie te formuleren, en de regelgeving daarop aan te passen. Gebruik die visie om onze natuur en het uitzicht te beschermen, maar ook om de logistieke sector te ondersteunen. Dat kan allebei, als we inzetten op efficiënt ruimtegebruik, samenvoegen van functies en duurzame innovatie. Zo tekenen we de contouren van een logistiek landschap dat klaar is voor de toekomst.